Tu Sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu Việt NamĐam Mê một sự Điên Rồ?
Một buổi chiều nắng gắt năm 2007, sau thánh lễ Chúa Nhật, tôi nghe một ông cha tây[1] giới thiệu ơn gọi về Dòng của cha. Thực sự, tôi chẳng mấy quan tâm vì ước mơ của tôi là trở thành một nhà nghiên cứu văn hóa, đi đây đi đó, khám phá các nền văn hóa trên thế giới. Nhưng sao tên Dòng sao quá lạ: Dòng Pát-si-ô-nít? Hơn nữa, một điều khiến tôi muốn liên lạc với họ vì Dòng đang hiện diện tại Sài Gòn - nơi tôi khao khát được đặt chân tới cổng trường đại học.
Rồi ước mơ đó cũng thành hiện thực, tháng 7/ 2010 tôi rời quê nghèo vào Sài Gòn. Ấy thế, không như tôi nghĩ, Sài Gòn đúng là chốn thiên đường, nhưng Sài Gòn sao thiếu vắng tình người, quá phức tạp, quá xô bồ, quá chộp giật. Trong thời gian đi học, vì tò mò, tôi đến tìm hiểu và sinh hoạt với anh em Dòng Pát-si-ô-nít vào chủ nhật tuần thứ hai và tuần thứ tư.
Trong một căn nhà nhỏ gần nhà thờ Fa-ti-ma, có ba linh mục nước ngoài[2] sống và sinh hoạt với các anh em Việt Nam vô cùng giản dị và thân thiện. Thật sự, đó là lần đầu tiên tôi thấy những linh mục nước ngoài vô cùng đơn sơ và mộc mạc như thế. Vì Dòng mới qua Việt Nam[3], vốn tiếng Việt của các ngài còn bập bẹ, nên họ giao tiếp với sinh viên chủ yếu bằng tiếng Anh. Họ ăn cơm theo phong cách nước ngoài, thế nhưng bầu không khí luôn vui vẻ, tràn ngập tiếng cười và ấm cúng đậm chất Đông phương. Dẫu đó là những linh mục tới từ Ấn Độ, Úc và Ắc-hen-ti-na, cùng sống và sinh hoạt với mười mấy anh em sinh viên Việt nam, nhưng nơi đó không còn khoảng cách về địa lí. Có một cái gì đó đã cột chung họ lại với nhau, sống làm một và trở nên anh em của nhau. Nơi đó không có sự phân biệt người da trắng hay da vàng. Họ xưng hô với nhau không phải cha con, nhưng anh em. Họ không quoanh tay hay cúi chào khi gặp nhau, nhưng là một cái bắt tay hay một cái ôm thật chặt đậm chất Tây phương. Tôi sẽ nhớ mãi khoảnh khắc lần đầu tiên trong đời, cha giáo người Ắc-hen-ti-na rửa chân cho tôi và sau đó đặt lên đôi bàn chân gầy, đen đủi của tôi một nụ hôn trong ngày lễ thứ Năm Tuần Thánh. Thoạt đầu, với tôi, Dòng Pát-si-ô-nít thật ấn tượng và có chút gì đó lạ lẫm với văn hóa Việt.
Khi bắt đầu sinh viên năm ba đại học, tôi xin cha phụ trách sinh viên vào nhà nội trú của Dòng Thương Khó Chúa Giêsu để có một nơi yên tĩnh phục vụ cho việc học và trau dồi tiếng Anh, cũng đồng thời tìm hiểu ơn gọi của Dòng. Có lẽ nhiều người sẽ thắc mắc, tại sao giờ là dòng Thương Khó Chúa Giêsu? Vâng, khi mới qua Việt Nam, Dòng có tên tiếng Anh: The Congregation of the Passion of Jesus Christ, vì tên tiếng Anh vừa dài lại khó phát âm, nên khi giới thiệu ơn gọi rất ít người nhớ, vậy các cha quyết định lấy một cái tên tiếng Việt cho dễ nhớ: Dòng Pát-si-ô-nít[4] (từ phát âm của từ Passion). Cái tên này đã đồng hành trong những năm đầu, nhưng dường như nó chưa thật sự diễn tả hết ý nghĩa của tên Dòng. Vì thế các cha đã thống nhất một cái tên gọi khác đậm chất Việt Nam và khi nhắc đến, ít hay nhiều, mọi người cũng cảm nghiệm được đời sống của một tu sĩ của Dòng: Dòng Thương Khó Chúa Giêsu, xuất phát từ Passion và Tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu là The Passionist.
Nhiều người khi nghe đến Dòng Thương Khó Chúa Giêsu, họ nghĩ ngay đến cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu, hay dòng đau khổ. Ấy thế ai biết rằng, ẩn dưới bề mặt chữ viết, tên gọi của Dòng lại ẩn chứa không chỉ cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu, nhưng còn là niềm đam mê, niềm khát khao tột cùng của Chúa Giêsu được yêu con người đến chết và những tu sĩ Dòng Thương Khó muốn được dấn thân và đam mê như Chúa Giêsu đã đam mê.
Theo cách phiên âm Nôm-Việt của linh mục Stephano Huỳnh Trụ[5], “thương”(傷) không chỉ có nghĩa là đau đớn, đau khổ, mà nó còn có nghĩa yêu, mến, muốn luôn luôn gần gũi, sẵn sàng giúp đỡ hoặc hy sinh. “Khó” (苦) là vị đắng, cực nhọc, thử thách, là buồn sầu. Vậy chữ “thương Khó” hàm chứa không chỉ những đắng cay, đau khổ, thử thách, nhưng cả một tình yêu và sự hi sinh to lớn. Thế nhưng từ “thương khó” vẫn chưa thực sự diễn tả hết nội tại của từ “passio”. Trong tiếng Anh, “passion” không chỉ diễn tả niềm đam mê, tình cảm, sự nhiệt huyết, nhiệt tâm, dục vọng mà còn cả cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu. Trong từ điển Công Giáo của Hội đồng Giám mục Việt Nam[6], “passio” để chỉ cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu từ bữa Tiệc Ly cho tới cái chết của Ngài trên Thập Giá và mai táng trong mồ. Như vậy, lớp nghĩa ẩn sâu dưới mặt chữ “Thương Khó Chúa Giêsu”diễn tả tình yêu nhưng không của Chúa Giêsu bằng cái chết đau đớn, cô đơn trên Thập Giá. Ngài đã khao khát, đã đam mê để được yêu con người đến hi sinh cả mạng sống. Như vậy, những tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu cũng được mời gọi bước đi trên con đường đó; dám hi sinh, dám chết cho những điều tầm thường để mặc lấy, để đam mê một con đường, một sứ mạng mà Chúa Giêsu đã mời gọi và đặt để nơi mỗi tu sĩ của Dòng Thương Khó Chúa Giêsu. Như linh đạo mà cha Thánh Phao-lô Thánh Giá, Đấng Sáng lập Dòng luôn nhắc nhở anh em và mong muốn nó trở thành căn tính của một tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu: “Xin cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu Kitô, luôn hiện diện một sách sống động trong trái tim, trong công việc và cuộc sống của mỗi anh em”[7].
Cuộc Khổ Nạn của Chúa Giêsu là một minh chứng cho chúng ta thấy rõ tình yêu nhưng không, niềm khao khát sâu thẳm, sự đam mê cháy bỏng của Ngài với con người. Cuộc đời của Ngài chỉ vỏn vẹn trong 33 năm. Sinh ra trong máng cỏ với mảnh vải nhỏ và chết treo trên Thập Giá cũng chỉ với một mảnh vải nhỏ che thân. Sao Ngài có một đam mê “điên rồ” vậy? Một đam mê đánh đổi bằng cả mạng sống? Vì Ngài khao khát, ước ao chúng ta được sống hạnh phúc và bình an. Ngài không muốn nhìn con cái của Ngài ngày đêm ngụp lặn trong đau khổ, trong tội lỗi, trong những thứ vật chất chóng qua. Chính vì thế, chỉ có cái chết, Ngài mới có thể đánh thức con cái của Ngài bừng tỉnh, mới có thể đem đến cho con người một cuộc sống mới.
Nhưng thật đáng mỉa mai, khi Thập Giá của Đức Kitô lại trở nên một sự điên rồ khó hiểu nhất trong trong suy nghĩ của nhiều người, như Thánh Phao lô từng nói: “...chúng tôi rao giảng một Đấng Kitô bị đóng đinh, điều mà người Do Thái coi là ô nhục không thể chấp nhận, và dân ngoại cho là điên rồ”[8]. Vậy một tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu phải chăng đang đam mê một điều điên rồ, một sự quái gỡ mà hầu hết mọi người trên thế giới đang quay lưng? Thưa, đúng. Cha Thánh Phao-lô Thánh Giá, Đấng Sáng lập Dòng Thương Khó Chúa Giêsu, khi chiếm ngắm cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu, ngài đã thốt lên: “Sự Thương Khó của Chúa Giêsu Kitô là bằng chứng lớn nhất và rõ ràng nhất cho tình yêu của Thiên Chúa đối với con người và là phương dược chữa trị mọi đau khổ trong thời đại của chúng ta”[9]. Chúng tôi, nhưng tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu muốn được điên rồ trong đam mê đó. Ai bảo chúng tôi là những tu sĩ quái gỡ, điên khùng cũng được, vì chúng tôi chấp nhận được trở thành những môn đệ điên rồ của Chúa Giêsu. Với nhiều người, khi rao giảng về Thập Giá là sự điên rồ, nhưng với chúng tôi Thập Giá là dấu chỉ tình yêu tuyệt vời nhất, một sự kết nối sâu sắc giữa con người với Thiên Chúa và là cảm hứng ngọt ngào để chúng tôi cản đảm sống và đam mê như Chúa Giêsu đã làm. Chính niềm đam mê cái chêt của Đức Kitô trên cây Thập Giá, mỗi tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu cũng dám “đam mê”, dám đặt đời mình vào bàn tay quan phòng của Ngài.
Hơn thế nữa, với lời khấn thứ tư của một tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu rằng: Loan truyền Mầu Nhiệm Thương Khó của Chúa Giêsu, vậy tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu luôn ước ao làm sao cho cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu luôn thấm đậm trong tâm trí và linh hồn mình. Thế nhưng, để nó trở nên chính đặc tính hay máu thịt của chính mình, mỗi người tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu luôn biết chiêm ngắm thật kỹ, thật sâu sắc để tìm ra ý nghĩa tuyệt vời mà chính cuộc Thương Khó mang lại, để rồi tìm thấy hình ảnh người nghèo, hình ảnh những người đang đau khổ ngang qua hình ảnh thương đau của Chúa Giêsu trên Thập Giá.
Như vậy, hơn mười ba năm hiện diện trên đất Việt, tu sĩ Dòng Thương Khó đã, đang và tiếp tục đam mê sự điên rồ đó như thế nào? Thưa, chúng tôi thể hiện niềm đam mê đó qua việc trau dồi bốn chiều kích: Tri thức, Tâm linh, Cộng đoàn và Mục vụ. Chúng tôi không thể đáp ứng những nhu cầu cấp thiết của xã hội nếu không có đủ kiến thức; chúng tôi không thể sống và hoạt động hữu hiệu nếu thiếu một đời sống tâm linh cột chặt và bén rễ sâu vào Đức Kitô; chúng tôi không thể trở thành những tu sĩ nhạy bén, thấm đẫm tình người nếu thiếu cộng đoàn - gia đình thứ hai của mỗi tu sĩ Thương Khó Chúa Giêsu; cuối cùng đời sống tu sĩ của chúng tôi sẽ trở nên vô nghĩa nếu không có mục vụ, không có đam mê để được đến với những người đang sống trong đau khổ.
Thực vậy, chúng tôi không chỉ có đam mê đến điên rồ bởi cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu, nhưng còn đam mê mục vụ, đam mê đến với người nghèo, được làm bạn và sống như những người thân của họ. Sau những ngày tháng miệt mài trên ghế học viện, vâng lời bề trên, các anh em lên đường mang theo hành trang không chỉ kiến thức, lòng nhiệt tình, tình yêu muốn được phục vụ, chia sẻ mà còn cả một con tim đầy đam mê của tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu tới các mái ấm, tới cùng cao, vùng dân tộc, vùng sâu vùng xa để phục vụ, để sưởi ấm, để thắp lên hi vọng trong những cõi lòng đang thiếu vắng tình thương. Nhưng cũng phải kể đến, có những trải nghiệm chẳng phải dễ dàng ai cũng có thể đón nhận và biến nó thành đam mê của mình. Mái ấm Phan Sinh (Đồng Nai), nơi anh em mục vụ đã để lại bao thổn thức. Nhưng đứa bé khuyết tật bị bỏ rơi, thiếu vằng tình thương của cha mẹ, người thân, khiến chúng lãnh cảm, sợ ai đó chạm vào chúng. Đến khi được anh em chăm sóc, có em gào thét, có em cắn, khặc nhổ, có em phun cơm vào mặt anh em. Những cụ già neo đơn, sống phần đời còn lại trong cô đơn, luôn trở nên khó tính, chửi mắng anh em khi họ không hài lòng. Những cô cậu thanh niên bị tổn thương cả thể xác lẫn tinh thần bởi những vụ lạm dụng tình dục, những bạo hành gia đình, khiến các em không thể kiểm soát được hành vi, nhiều lần các em dội cả bô phân lên đầu anh em. Hỏi anh em có buồn, có mệt, có từng cảm thấy chút tủi thân? Có chứ, vì anh em cũng là những con người, rất người với bao yếu đuối, nhưng anh em vẫn phục vụ, chăm sóc họ bằng tất cả tình yêu và sự hi sinh,vì yêu và phục vụ những người đang đau khổ là niềm đam mê của các anh.
Riêng tôi, sao có thể quên gần hai tháng trải nghiệm mục vụ ở Kon Tum năm 2016. Ta cứ nghe trên sách báo hay truyền thông, nhà nước quan tâm chăm sóc anh chị em dân tộc hay lắm, ai ngờ “quan tâm” bằng cách phá rừng, cướp đất, bòn vét, xem họ như công cụ để bóc lột. Tôi đã “tận hưởng” gần hai tháng hè vô cùng ý nghĩa. Tôi giúp các em dân tộc học bài, sống với anh chị em dân tộc, cùng ăn lá mì với cơm trắng kèm với muối, cùng ngủ nhà sàn, cùng đi bộ lên rẫy, cùng tắm, đánh răng, súc miệng bằng nước khe và sống như một thành viên của làng. Gần hai tháng trôi qua, tôi gầy đi nhiều, nhưng tôi đã có một trải nghiệm tuyệt vời bên những người mà tôi gọi là người nghèo của Chúa và là anh chị em của tôi.
Đam mê không dừng lại ở đó, chúng tôi còn “đam mê” ngay chính những đau khổ trong cuộc đời mình. Tôi tin chắc sự mời gọi của Chúa Giêsu với mỗi tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu cũng đặc biệt như tên gọi của Dòng. Làm sao có một sự thấu hiểu, một kinh nghiệm đau khổ sâu xa nếu như ta chưa bao giờ trải qua đau khổ? Mỗi tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu đều mang trong mình một sự thương khó, một cây Thánh Giá mà Chúa gởi. Cha Toma Thành, một trong hai linh mục Việt Nam đầu tiên của Dòng vừa trở về Việt Nam sau hai tuần bên Úc lãnh nhận chức linh mục, hay tin mẹ mất. Đau đớn nào hơn khi ngày hạnh phúc của con, cũng là ngày chịu tang mẹ. Cha Gioan Baotixita Tuệ, những ngày đang sống trong tình Chúa ở nhà Tập tại Úc, nhận tin ba mất. Gạt nước mắt, tiễn ba, cha mạnh mẽ tiếp tục sứ mạng của mình nơi đất khách. Cha Giuse Tuấn, gần ngày con lãnh chức phó tế, mẹ nhập viện mổ tim. Cha gác công việc học tập, cộng đoàn để chăm sóc mẹ. Hay những em sinh viên khác, lớn lên đã mang bao viết sẹo hằn sâu trong tim từ gia đình, từ sự nghèo đói, từ những tổn thương tinh thần không thể nào xóa bỏ một sớm một chiều. Chính những đau khổ mà mỗi tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu tự trải nghiệm bằng đời mình là những kinh nghiệm, chất xúc tác tuyệt vời cho sứ mạng phục vụ người nghèo. Hơn nữa, mỗi tu sĩ cũng dám “đam mê” những đau khổ trong đời mình. Xem nó là một phần không thể thiếu trong đời sống ơn gọi để ý thức về con người yếu đuối, sự bất toàn ngay chính bản thân mình để biết khiêm nhường, để biết trưởng thành, biết đồng cảm và lắng nghe bao tiếng ai oán ngoài xã hội.
Hơn nữa, không chỉ những tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu mới có những đam mê và làm chứng cho sự điên rồ về Đức Giêsu Kitô như vậy, vì ngay trên đất nước Việt và toàn thế giới vẫn còn rất nhiều tu sĩ, linh mục và nhiều Kitô hữu khác, đang ngày ngày làm chứng về sự điên rồ đó. Họ sẵn sàng mang danh là một người điên của Chúa, đam mê một sự điên rồ và chết cho một điều quái gỡ. Họ chấp chấp lội ngược dòng, bỏ qua với những thành kiến của xã hội để rao giảng cuộc Thương Khó của Chúa Giêsu, dám phục vụ hết mình vì người nghèo, vì những người đang đau khổ, để tình người được lan rộng và tình yêu của Chúa Giêsu được thấm đẫm, chan hòa trên mọi người. Thiết nghĩ, họ cũng chỉ muốn sởi ấm những cỏi lòng đang cô đơn lạnh giá, những tâm hồn thiếu vắng tình thương, những tâm tư chưa nhận biết tình yêu Thiên Chúa. Vậy những đam mê đó là điên rồ ư khi nó mang những giá trị vô cùng nhân văn?
Ta cứ nghĩ xã hội ngày càng phát triển, văn minh, hiện đại, con người sẽ bớt đi nghèo đói, hay càng có nhiều thú tiêu khiển sẽ giúp con người bớt đau khổ. Thế nhưng sự thật ngày càng có nhiều người đau khổ hơn và nỗi khổ càng đa dạng hơn. Họ không chỉ đau khổ và nghèo đói về vật chất, cơm áo gạo tiền, đang chết “khát” tình người, sự yêu thương, quan tâm, chia sẻ, nhưng còn đau khổ, đói khát về đời sống tâm linh khi chủ nghĩa vô thần, đang đào luyện họ chối bỏ hay nói cách khác là bài trừ tôn giáo để chạy theo lối sống thực dụng - cái chỉ cho họ những thỏa mãn vật chất, tầm thường. Nhưng sao thể trách họ, vì họ cũng chỉ là nạn nhân của một chế độ, một nhà nước, một nền giáo dục cứ ngày ngày nhồi nhét và đạo tào ra những con người chỉ biết đề cao sự hưởng thụ vật chất, biến con người ngày càng ích kỉ hơn và tình người được định lượng bằng quyền lực và tiền bạc. Con người chỉ biết kiếm tiền và tận hưởng những gì họ cho là thõa mãn nhu cầu vật chất trên cõi đời tạm bợ này.
Thực vậy chúng tôi, tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu đã được mời gọi để sống và cột chặt đời mình với Chúa Giêsu Kitô và để sự Thương Khó của Ngài luôn ngự trị trong sâu thẳm của mỗi anh em. Ngang qua cái chết của Ngài, các anh em cảm nhận sâu xa nỗi lòng của người nghèo, của anh chị em đang đau khổ bên ngoài xã hội, từ đó có những hành động cụ thể để cùng chia sẻ, đồng cảm và lắng nghe tiếng lòng thổn thức của họ. Đồng thời những đau khổ trong chính cuộc đời của mỗi anh em là những kinh nghiệm để lớn lên, trưởng thành hơn và đồng cảm và thấu hiểu sâu sắc hơn với những đau khổ của người nghèo. Như vậy, tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu đã “điên rồ” trong những đam mê như vậy đó. Hơn nữa, Chúa Giêsu không chỉ mời gọi những người tu sĩ Dòng Thương Khó Chúa Giêsu mà Ngài cũng mời gọi tất cả mọi người Kitô hữu hãy biết sống gắn bó với mầu nhiệm Thương Khó để cảm nghiệm hương vị ngọt ngào của Tình Yêu, của một niềm đam mê cháy bỏng nơi Đức Kitô. Từ đó, chúng ta không chỉ sống, mà sống với một đam mê, một khao khát muốn được sẻ chia Tình Yêu ấy cho người khác, cho những người kém may mắn trong cuộc sống xung quanh chúng ta, như khao khát của Chúa Giêsu: “Anh em hãy yêu thương nhau như thầy đã yêu thương anh em”.[10]
Tài liệu tham khảo
1. ARISTIN, C.P, JPIC Passionist, Rome, 2009.
2. GIORGINI, Fabiano, C.P, History of the Passionist, General Curia , Rome, 2004.
3. Giuse THỤY, Đỗ Văn, Tân Phúc Âm Hóa Đam Mê Lạc Thú, NXB Tôn Giáo, 2016.
4. Học Viện Đa Minh, Thuật Ngữ Thần Học (Anh - Việt), NXB Tôn Giáo, 2014.
5. Hội Đồng Giám Mục Việt Nam, Ủy Ban Tôn Giáo Đức Tin, Từ Điển Công Giáo 500 mục từ, NXB Tôn Giáo, 2011.
6. http://www.vietcatholic.net
________________________________________
[1] Cha Franxicô, một trong ba vị linh mục ngoại quốc Dòng Thương Khó Chúa Giêsu đầu tiên qua Việt nam truyền giáo.
[2] Cha Jeff (Úc), cha Thomas (Ấn Độ) và cha Franxico (Ắc-hen-ti-na).
[3] Dòng Pát-si-ô-nít hiện diện ở Việt Nam vào ngày 12 tháng 10 năm 2005.
[4] Pát-si-ô-nít là phiên âm tiếng Việt của từ Passion.
[5] http://www.vietcatholic.net/News/Html/134426.htm
[6] Từ điển Công Giáo, 500 mục từ. Trang 77
[7] JPIC Passionist. Trang 18.
[8] 1Cor 1, 23
[9] JPIC Passionist. Trang 21.
[10] Ga 15, 12
