Mẩu đối thoại với quan Phongxio Philato Hằng tuần vào ngày Chúa Nhật, cùng vào ngày lễ trọng của Hội Thánh Công giáo, người tín hữu Chúa Kitô đọc kinh tin kính tuyên xưng đức tin vào Thiên Chúa Ba ngôi. Thiên Chúa Cha, Chúa Giêsu Kito và Chúa Thánh Thần.Và trong kinh tin kính có câu „Thời quan Phongxio Philato, Người chịu khổ hình và mai táng.“
Có thắc mắc tại sao lại có tên Quan Phongxio Philato ở kinh Tin Kính và vị quan này có liên hệ thế nào với Chúa Giêsu?
1. Thưa quan Philato, ông là ai và tại sao Ông lại có chỗ đứng trong kinh Tin Kính Hội Thánh Công gíao chúng tôi?
Ông Philato: Thưa Bạn, cám ơn Bạn đã nêu ra thắc mắc về tôi.Thật là bất ngờ cùng thú vị được nói chuyện với Bạn. Tôi bây giờ thuộc về người thiên cổ đã từ hàng nghìn năm nay rồi.
Tôi không còn nhớ về nơi chốn cùng ngày tháng sinh ra của tôi. Nhưng chắc chắn ở trong đế quốc của Hoàng đế Roma thời còn đề quốc Roma cai trị toàn vùng Âu Châu, vùng Tiểu Á Châu.
Tôi còn nhớ vào thời điểm từ năm 26 đến năm 36 sau Chúa Giáng sinh, tôi là một công chức cao cấp thuộc vào hàng qúy tộc, được Hòang đế Tiberius cắt cử sai đi làm Quan Tòan quyền Tổng trấn vùng miền Giudea bên Israel, đại diện cho Hoàng đế Roma.
Bạn biết đấy tôi thuộc vào hàng công chức cao cấp của Hoàng đế Roma, là bậc trung thần của hoàng đế, chỉ biết tôn thờ theo Hòang đế.
2. Thưa quan, ông nói Ông là người Roma, là quan Tổng trấn đại diện cho Hoàng đế Roma ở Israel, và chỉ biết đến chính trị cùng Hoàng đế Roma thôi. Nhưng theo lịch sử của đạo Công giáo chúng tôi, tên của Ông luôn được nhắc tới có liên quan nhiều đến giai đoạn lịch sử đời Chúa Giesu, Đấng cứu thế sáng lập Hội Thánh Công giáo ở trần gian.
Philatô: Ôi thế là vinh dự cho tôi, một người ngoại đạo mà lại được nhắc đến cùng với lịch sử đạo Công gíao các Bạn!
Đạo Công gíao các Bạn nhắc đến tôi, có chăng cũng chỉ là một nhân vật đã sống cùng có quyền hành trong giai đoạn lịch sử lúc đó thôi. Việc có tên tôi trong đạo các Bạn là một vinh dự cao cả cho tôi lắm chứ. Nhưng việc này này tôi đâu có biết, và cũng chẳng bao giờ nghĩ đến.
3. Thưa quan, thời Ông làm Tổng trấn ở Giudea, theo lịch sử cũng là thời điểm Chúa Giesu, Đấng cứu thế của nhân loại đến trong trần gian. Ông có biết Ông đã đóng vai trò gì trong giai đoạn lịch sử này không ?
Philato: Thưa Bạn, sao lại không. Tôi còn nhớ đến Ngài Giesu của các Bạn nhiều lắm. Vì vào giai đoạn lịch sử sau cùng đời của Ngài Giesu, nói cho rõ là những ngày sau cùng đời Ngài cho tới lúc Ngài qua đời, tôi đã phải đóng một vai trò hết sức tế nhị, gay cấn cùng thảm thương liên quan tới Ngài rất nhiều. Làm sao tôi quên được biến cố lịch sử đau thương này!
Theo tôi biết, đạo công giáo các Bạn bây giờ có những sách Phúc âm ghi tường thuật lại những chi tiết đó.
Tôi được nghe kể lại sách Phúc âm Công giáo theo Thánh Luca chương ba, câu thứ nhất đã có tên tôi như là nhân chứng lịch sử trong diễn tiến nước Thiên Chúa qua Ngài Giesu, Đấng là Con Thiên Chúa, được rao giảng loan báo ở thế gian trần thế.
Đoạn này nói về Ông Gioan Tiền hô loan báo nước Thiên Chúa trong sa mạc. Phúc âm viềt:“ Năm thứ mười lăm dưới triều hoàng đế Ti-bê-ri-ô, thời Phong-xi-ô Phi-la-tô làm tổng trấn miền Giu-đê, Hê-rô-đê làm tiểu vương miền Ga-li-lê, người em là Phi-líp-phê làm tiểu vương miền I-tu-rê và Tra-khô-nít, Ly-xa-ni-a làm tiểu vương miền A-bi-lên.“
Rồi nơi chương 13, câu 1 trong phúc âm theo Luca cũng có tên tôi:“ Cùng lúc ấy, có mấy người đến kể lại cho Đức Giê-su nghe chuyện những người Ga-li-lê bị tổng trấn Phi-la-tô giết.“
Rồi vào giai đoạn chót cuộc đời Ngài Giêsu ở thế gian, tôi bị dính dáng đến rất nhiều, mặc dù đời Ngài chẳng có gì dính dáng trực tiếp đến phận vụ của một quan tổng trấn về mặt chính trị.
Tên tôi, việc làm của tôi bị dính dáng này đến cái chết của Ngài Giesu, Đấng là cốt lõi trung tâm đức tin của đạo Công giáo các Bạn. Vì tôi phải đóng vai quan tòa kết án tử hình Ngài Giesu cho đóng đinh vào thập gía. Một việc thật đau buồn tủi nhục.
Sự việc tôi phải là quan tòa xét xử kết án tử hình Ngài Giesu được tường thuật chi tiết trong những Phúc âm
của Theo Thánh Matheo ở chương 27...
theo Thánh Maco nơi chương 15...
theo Thánh Luca nơi chương 23,
và theo Thánh Gioan nơi chương 18, từ câu 28. đến chương 19.
Những chi tiết lịch sử đó bây giờ suy nghĩ nhớ lại, tôi cảm thấy đau buồn bị lương tâm cắn rứt. Vì đã theo áp lực của đám đông nhượng bộ kết án tử hình một người vô tội.
4. Thưa quan, tại sao Ông lại đã hành xử như thế ?
Thưa Bạn, Bạn biết đấy trong đời có những lúc con người chúng ta sống trôi theo đòi hỏi của đám đông, theo thị hiếu, theo sự sợ hãi, theo quyền lợi riêng mình, cùng cả khi sự việc chẳng có liên quan trực tiếp gì với mình...
Bạn có thể cho là tôi hèn nhát, là một người không có lương tâm, thiếu đạo đức, là một người không có lập trường rõ ràng đứt khoát, một người chỉ biết đến quyền lợi riêng mình...
Nhưng tôi không biện hộ cho tôi chống lại các ý kiến suy nghĩ và cả kết án của Bạn nghĩ về tôi đâu. Tôi đã hình như học được bài học của Ngài Giêsu, người đã luôn giữ im lặng trước những lời cáo buộc hôm ở sân xử án. Tôi nhớ lại, Ngài Giesu không nói lời gì biện hộ chống lại ai, dù những lời cáo buộc sai, không có bằng chứng.
Nghĩ nhớ lại, tôi cúi đầu rất cảm phục kính mến cung cách anh hùng can đảm cùng lòng đạo đức sâu xa của một con người có nhân cách cao thượng. Theo tôi người đó phải là một người thánh, một vị Thần Thánh giáng thế!
5.Thưa Quan, theo Phúc âm thuật lại, Ông rất do dự. Vâng, Ông rất bối rối, vì không biết phải xử Chúa Giesu của chúng tôi thế nào. Vậy có ai nói gì cho ông, một là phải kết án thế này, hay là nên tha bổng, hoặc là đừng có dây dưa dính dáng gì đến cho xong chuyện....
Philato: Đám đông dân chúng và các Thầy cả trong đạo lúc đó luôn tìm cách la ó to tiếng gây áp lực tố cáo Ngài Giesu. Họ đòi buộc tôi phải kết án tử hình Ngài Giesu như họ mong muốn.
Còn can ngăn tôi tha bổng thì chính lương tâm tôi muốn tha cho Ngài. Vì xét thấy Ngài Giesu chẳng có tội gì phải kết án cả. Tôi đã tìm cách xoa dịu hạ hỏa đám đông để tha cho Ngài Giesu.
Còn can ngăn tôi đừng dây dưa dính dáng gì đến sự việc kết án Ngài Giesu là người vợ của tôi.
6.Thưa quan, Ông đã có phản ứng gì sau đó?
Philato: Thưa Bạn, như đã nói tôi tìm cách tha bổng cho Ngài Giêsu, nhưng không có kết qủa như mong muốn. Áp lực của đám đông đã thắng. Thế là tôi sai lấy nước rửa tay trước mặt đám đông nói cho họ biết tôi vô tội vạ không dính dáng gì trong vụ đổ máu Ngài Giesu vô tội.
7.Thưa quan, Ông có nghĩ là rửa tay như thế là xong, là vô tội vạ hết trách nhiệm không?
Philato: thưa Bạn, trong lúc bối rối hơn nữa tôi là một chính trị gia, nên việc làm đó của tôi trong lúc đó muốn chính thức về lâu về dài nói lên mình không có liên quan trách nhiệm gì hết. Một việc làm nước đôi.
Còn theo khía cạnh đạo đức luân lý thì lại khác. Đó chẳng khác gì một sự việc đầu hàng, chối phủ nhận không dám nhận trách nhiệm.
8.Thưa quan, Ông đã có cung cách xử án Chúa Giesu của chúng tôi như một vị quan tòa bất công. Vì Ông đã chiều theo áp lực của đám đông dân chúng mà kết án cho tử hình Chúa Giesu. Nhưng Ông đã có những câu nói thời danh về Chúa Giêsu. Những câu nói đó vô tình lại trở thành như lời tiên báo về sứ mạng chính thật của Chúa Giesu.
Philato: Cám ơn Bạn. Như đã nói, bây giờ mọi người có thể phê bình kết án tôi như thế nào là tùy theo các Bạn. Tôi không có ý kiến biện hộ gì hết.
Vâng, tôi đã giới thiệu Ngài Giesu của các Bạn cho đám đông la ó đòi ̣đóng đinh Ngài qua câu nói Ecce homo - Đây là Người.
Lúc nói câu này tôi chỉ nghĩ đến lòng thương cảm, trắc ẩn của dân chúng mà thay lòng đổi ý. Nhưng các Thầy cả và đám đông không hành xử như tôi nghĩ mong muốn.
Câu giới thiệu Ecce homo, không ngờ lại trở thành lời tuyên xưng giới thiệu Ngài Giêsu là Vua cho các Bạn Công giáo. Và biết đâu cũng là tâm tình niềm tin sâu kín âm thầm của tôi!
Và khi họ đem Ngài Giesu đi đóng dinh vào thập gía, tôi thầm suy nghĩ về Ngài nhiều, tuy tôi đã rửa tay. Sau cùng nảy ra trong tâm trí phải viết một tấm bảng cho mọi người biết Ngài Giêsu là ai bị kết án tử hình đóng đinh vào thập tự.
Tôi truyền phải viết dòng chữ bằng cả ba thứ tiếng Hylạp,Latinh và Do Thái. Bản viết dòng chữ cô đọng INRI - Giesu Nazareth, Vua dân Do Thái được đóng trên đầu thập gía của Ngài Giêsu.
Dòng chữ này đã gây ra sự bất bình cho các Thầy cả người Do Thái lúc đó. Họ đến ca thán phản đối với tôi. Vì họ cho rằng nó không nói lên Ngài Giêsu bị kết án vì lý do thế nào, nhưng lại là lời tung hô Ngài Giêsu là Vua dân Do Thái. Tôi không bằng lòng với họ, và nói ngay „ Quod scripsi, scripsi - Điều gì tôi đã viết cứ để như vậy“.
Tôi một người lo việc hành chánh chính trị, một người đâu có tin gì vào Ngài Giêsu của các Bạn. Nhưng vô tình một hai câu nói của tôi lại trở thành lời tuyên xưng đức tin đúng như ý Ngài Giêsu muốn chỉ là một vị Vua đã bị hạ nhục xuống tận nền đất và được dương lên cao. Đó là vị vua tình yêu.
9. Thưa quan, theo dòng thời gian đọc lại lịch sử, người ta tùy theo tầm nhìn cùng cách suy diễn, có người phê bình chê trách Ông. Nhưng cũng không ít người ca tụng vinh danh Ông. Ông có biết điều đó không?
Philato: Vâng đúng như vậy. Như tôi đã nói, tôi là một công chức cao cấp của hoàng đế Roma. Tôi có bổn phận trách nhiệm làm việc hành chánh chính trị mà Hoàng đế Tiberius của đế quốc Roma trao cho tôi. Tôi phải thi hành chu toàn, và phải tìm cách bảo vệ địa vị chỗ đứng của tôi chứ.
Tôi đã làm, đã thi hành bổn phận như tôi phải làm cùng được làm.Còn việc bình phẩm khen chê ca tụng vinh danh là việc của người khác. Lẽ dĩ nhiên bị chê trách phê bình thì mấy ai ưa thích. Nhưng được ca tụng thì ai mà chẳng thích.
Dần dà trong dòng lịch sử tôi được biết Hội Thánh Công giáo của Bạn đưa tên tôi vào kinh Tin kính, mà các Bạn đọc hằng tuần trong Thánh Lễ Misa, lúc cầu nguyện để tuyên xưng đức tin vào Thiên Chúa, vào Chúa Giêsu.
Tôi nghĩ tên tôi được đọc nhắc đến chỉ như một người đã sống là nhân chứng vào thời điểm lịch sử có liên quan nhiều đến đời sống Ngài Giesu từ lúc sinh ra chào đời, sinh sống và bị kết án chết trên thập gía. Thế thôi, không hơn không kém.
Tôi vui mừng hãnh diện được liệt kê là nhân chứng như thế lắm. Tôi cám ơn điều này.
Tôi còn được nghe kể lại, lẽ dĩ nhiên sau này lúc tôi đã qua đời, các tín hữu Ngài Giêsu hồi thế kỷ I. sau Chúa Giáng sinh, đã xem tôi như một vị Thánh của họ. Mặc dù họ biết tôi đã dính dáng đến việc kết án tử hình Ngài Giêsu của họ.
Vào thế kỷ thứ hai sau Chúa giáng sinh, vị giáo phụ tên là Tertuliano đã viết lại với niềm xác tín là tôi đã trở thành một tín hữu theo Ngài Giesu Kito.
Giáo Hội Cốp vinh danh tôi là vị thánh tử đạo. Họ còn dành riêng ngày lễ kính vào 25.06. hằng năm.
Tôi có chẳng xứng đáng được ca tụng vinh danh như thế đâu.
Nhưng cũng có nơi và cả Gíao Hội Chính Thống lên án cho tôi là người giết Chúa.
Tận trong thâm tâm, tôi chẳng thấy có lý do gì mà kết án Ngài Giêsu. Ngài là người vô tội.
Tôi đã rửa tay, tôi đã cho viết bản ca tụng vinh danh Ngài Giesu bị đóng trên thập gía bằng dòng chữ INRI Vua dân Do Thái, để mọi đời biết Ngài Giêsu là ai.
Phải chăng vô tình suy nghĩ theo trực gíac của tôi lúc đó đã phản ảnh lòng tin của tôi vào Ngài Giesu qua dòng chữ INRI này ?
10.Thưa quan, rất nhiều người tín hữu Chúa Giêsu Kito chúng tôi xưa nay muốn đi tìm lại dấu vết chứng tích của Ông, ít là giai đoạn lịch sử nơi và thời gian Ông xử án Chúa Giêsu chúng tôi. Nhưng chẳng có gì còn cả.
Philato: Sao lại không. Bút tích ghi chép về biến cố lịch sử đời tôi lúc làm quan Tổng trấn do hoàng đế phong sai đi, tôi nghĩ có thể có trong những đống sách lịch sử cũ ngày xa xưa hàng chục thế kỷ rồi. Và cũng biết đâu nó cũng đã bị thất lạc thiêu hủy mất rồi.
Bây giờ ở Gierusalem, nơi đã diễn ra phiên tòa xử án Ngài Giêsu, tuy không có thư viện sách vở nào, nhưng vẫn còn có chứng tích. Đó là những hòn, những phiến đá nền nhà công đường tòa nhà dinh quan tổng trấn.
Các Bạn biết đấy khi không còn âm thanh tiếng nói, không có sách vở bút tích nào ghi chép nói nữa, thì những phiên sỏi đá lịch sử, mà tôi cũng như những người đã dẫn điệu Ngài Giêsu đi đến đứng trên đó, và nhất là Ngài Giêsu đã đứng đã ngồi trên chúng, trở nên là chứng nhân lịch sử cho các thế hệ nối tiếp sau đó.
Bây giờ sang Gierusalem, người ta tìm được dinh tòa quan Tổng trấn cũ ngày xưa với nến đá cũ, cả sân nền đá Gap-ba-tha, nơi đó Ngài Giesu đã ngồi chịu bị luận án, vẫn còn đó, như trong sách Phúc âm của đạo các bạn có nói đến.
Sỏi đá không biết nói, không ghi chép gì. Không ai để ý đến chúng. Nhưng trải qua năm tháng ngày, thế kỷ, chúng vẫn còn nằm đó. Người ta đi tìm chúng, khảo cứu niên đại tuổi tác của chúng, và đọc nhận ra dấu vết lịch sử đã diễn ra. Chúng là nhân chứng không lời cho mọi thời đại thế hệ.
11.Thưa qua Philato, xin cám ơn quan đã cho tôi được nói chuyện với quan về một giai đoạn lịch sử của đời Chúa Giêsu, Đấng là trung tâm cốt lõi đức tin của đạo Công giáo chúng tôi.
Philato: tôi cũng xin cám ơn Bạn đã cho tôi cơ hội được nói chuyện, giãi bày tâm tư của tôi có liên quan đến cái chết tủi nhục đau thương của Ngài Giêsu, đấng đã chết cho và vì tình yêu con người.
Xin các Bạn mỗi khi tưởng nhớ lại Ngài Giêsu của các Bạn, không chỉ với tâm tình niềm đau thương khóc lóc, nhưng còn cả với tâm tình lòng biết ơn.
Và xin các Bạn cầu nguyện cho tôi được Chúa Giesu các Bạn tha thứ tội lỗi tôi đã nhượng bộ đám đông kết án Ngài, trong khi không biết việc mình đã làm.
Tuần Thánh 2013
Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long
